Podział w naturze majątku likwidowanej spółki z o.o.

Zasadą jest, że majątek likwidowanej spółki z o.o. jest upłynniany. Zaś uzyskane środki służą przede wszystkim zaspokojeniu (zabezpieczeniu) wierzycieli. Jeżeli jakieś kwoty pozostaną po spłaceniu zobowiązań, wówczas podlegają podziałowi między wspólników. Czy może on nastąpić w naturze?

Ochrona wierzycieli

Likwidatorzy mają obowiązek zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Głównym celem postępowania likwidacyjnego jest spłacenie wierzycieli.

Otwarcie likwidacji podlega zgłoszeniu do KRS. Ponadto o tym fakcie likwidatorzy zobowiązani są ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia.

Sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego (art. 285 K.s.h., zob. także art. 287 § 1 K.s.h.).

W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań (art. 275 § 2 K.s.h.).

Sprawozdanie likwidacyjne

Na dzień poprzedzający podział majątku pomiędzy wspólników należy sporządzić sprawozdanie finansowe, tzw. sprawozdanie likwidacyjne. Podlega ono zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników. Po zatwierdzeniu i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru (art. 288 § 1 K.s.h.).

Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy powinni wykonać powyższe czynności bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie wspólników. Z kolei brak zatwierdzenia uniemożliwia ukończenie likwidacji.

O rozwiązaniu spółki likwidator zawiadamia także właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.

Tzw. kwota likwidacyjna

W myśl art. 286 § 1 K.s.h. podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli jest dopuszczalny po upływie sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku (zob. art. 174 § 3 K.s.h.).

Zasadą jest, że podział majątku wspólników następuje w pieniądzu. Jeżeli zatem zgodnie ze sprawozdaniem likwidacyjnym po spłaceniu (zabezpieczeniu) wierzycieli istnieje majątek, który podlega podziałowi pomiędzy wspólników, wówczas przysługuje im roszczenie o wypłatę przypadającej na danego wspólnika kwoty likwidacyjnej.

Przekazanie w naturze

W myśl art. 453 zd. 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.) jeżeli dłużnik (tu: spółka z o.o. w likwidacji) w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela (tu: wspólnika) inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Jest zatem możliwe, aby spółka z o.o. w likwidacji za zgodą wspólników zamiast wypłaty kwoty likwidacyjnej spełniła inne świadczenie (por. przykład).

Wśród komentatorów K.s.h. można spotkać się z poglądem, że wspólnicy już w umowie spółki mogą postanowić np. że wypłata gotówki może być zastąpiona podziałem w naturze albo część majątku będzie przekazana w pieniądzu, a część w naturze. Umowa spółki może też stanowić, że na wypadek rozwiązania spółki dany wspólnik otrzyma zwrot wkładu w naturze.

Takie rozwiązania w praktyce mogą być jednak trudne do realizacji, zwłaszcza gdy masa likwidacji nie wystarczy na spłacenie wszystkich wierzycieli. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że warunkiem skuteczności postanowień w kwestii zwrotu wspólnikom majątku likwidowanej spółki w naturze jest to, że nie mogą one naruszać uprawnień wierzycieli tej spółki.

Przykład

W likwidowanej spółce z o.o. spłaceni zostali wszyscy wierzyciele. Minęło już sześć miesięcy od daty ogłoszenia w MSiG o otwarciu likwidacji spółki i wezwaniu wierzycieli. Jedyny pozostały majątek spółki to udziały w innej spółce z o.o. X, które chcą przejąć wspólnicy. Umowa spółki nie reguluje zasad podziału majątku spółki w razie likwidacji.

W takich okolicznościach wspólnicy i likwidowana spółka mogą zgodnie z art. 453 K.c. umówić się, że zamiast kwoty likwidacyjnej w pieniądzu udziałowcom zostaną przekazane udziały w innej spółce z o.o. X. Udziały te powinny być wykazane w sprawozdaniu likwidacyjnym. Likwidatorzy przygotowując zgromadzenie wspólników, które ma je zatwierdzić, powinni umieścić w porządku obrad punkt dotyczący uchwały w sprawie wyrażenia zgody na przekazanie udziałowcom zamiast gotówki udziałów innej spółki z o.o. Zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę w tej sprawie, po czym zatwierdza sprawozdanie likwidacyjne.

Następnie, o ile nie ma ograniczeń w zbywaniu udziałów spółki X (art. 182 K.s.h.), w ramach podziału majątku wspólnicy mogą zawrzeć z likwidowaną spółką umowy ich przeniesienia. W treści takiej umowy należy wskazać, że przeniesienie następuje w celu zwolnienia spółki z o.o. w likwidacji z obowiązku wypłaty kwoty likwidacyjnej przypadającej udziałowcowi. Podpisy likwidatora/-ów i wspólnika pod umową przeniesienia udziałów muszą być poświadczone przez notariusza (art. 180 K.s.h.).

Po przekazaniu udziałów, o ile nie zaistnieją nowe okoliczności, uznać można, że likwidacja została ukończona. Sprawozdanie likwidacyjne podlega ogłoszeniu w siedzibie spółki. Musi być ono złożone sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Zgodnie z ustawą o rachunkowości na dzień zakończenia likwidacji sporządzić należy sprawozdanie finansowe.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)