Gazeta Podatkowa nr 67 (1733) z dnia 20.08.2020

Obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o.o.

Procedura obniżenia kapitału zakładowego jest sformalizowana, czasochłonna i generuje określone koszty. Mimo to spółki z niej korzystają z różnych przyczyn. W szczególności, gdy wspólnik opuszcza spółkę, a w spółce nie ma czystego zysku, z którego można by mu wypłacić wynagrodzenie. Poza tym środki pochodzące z obniżenia mogą być przeznaczone na pokrycie straty bilansowej.

Niezbędna jest uchwała

Obniżenie kapitału zakładowego co do zasady wymaga uchwały wspólników wprowadzającej zmiany do umowy spółki. Musi być ona zatem zaprotokołowana przez notariusza (art. 255 § 3 K.s.h.).

Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony, oraz sposób obniżenia (art. 263 § 1 K.s.h.).

Trzeba pamiętać, że obniżenie kapitału zakładowego pozostaje w ścisłym związku z umorzeniem udziałów czy obniżeniem ich wartości nominalnej. Natomiast nie zawsze jest to zależność odwrotna. Umorzenie udziałów może być bowiem finansowane z czystego zysku (art. 199 § 6 K.s.h.).

Na podstawie art. 263 § 2 K.s.h. do obniżenia kapitału zakładowego zastosowanie mają przepisy K.s.h. o najniższej wysokości kapitału zakładowego oraz udziału. Jest to jednoznaczne z tym, że po obniżeniu kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5.000 zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł (art. 154 K.s.h.).

Istotne jest czy obniżenie następuje przez umorzenie udziałów lub obniżenie ich wartości nominalnej. Ważne jest także to, czy będzie połączone z wypłatami dla wspólników. Obniżenie kapitału zakładowego powinno wiązać się co do zasady z wypłatą kwot, o które kapitał zakładowy obniżono. Natomiast obniżenie kapitału zakładowego bez wypłat dla wspólników jest możliwe, o ile zgodzą się oni na takie rozwiązanie. Jeśli obniżenie będzie połączone z umorzeniem udziałów, wówczas art. 199 § 3 K.s.h. przewiduje, że umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia za zgodą wspólnika. W doktrynie wyróżnia się zatem realne obniżenie kapitału zakładowego powiązane z wypłatą kwot dla wspólników i nominalne, które odbywa się za zgodą wspólników i polega na przepisaniu zapisów bilansu z kapitału zakładowego na pokrycie straty czy na kapitał rezerwowy lub zapasowy.

Zasadą jest, że uchwała wspólników w omawianej sprawie musi być podjęta większością 2/3 głosów, chyba że umowa spółki ustanawia surowsze warunki jej powzięcia (art. 246 § 1 K.s.h.). Przy tym w sytuacji, gdy uchwała dotycząca zmiany umowy spółki m.in. uszczupla prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wówczas wymaga ona zgody wszystkich wspólników, których dotyczy (zob. art. 246 § 3 K.s.h.).

Wyjątkowo, w przypadku gdy dojdzie do umorzenia automatycznego udziałów, które ma być pokryte ze środków pochodzących z obniżenia kapitału zakładowego, stosowną uchwałę podejmuje zarząd (art. 199 § 4-5 i art. 265 § 4 K.s.h.). Kwestie te nie są poruszane w niniejszym artykule.

Postępowanie konwokacyjne

O uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd musi niezwłocznie ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (zob. art. 5 § 3 K.s.h.). W ogłoszeniu tym należy wezwać wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie (patrz ramka). Wierzyciele, którzy w tym terminie zgłoszą sprzeciw, powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni. Przepisy nie wskazują, kiedy ma dojść do zaspokojenia, a kiedy do zabezpieczenia. W komentarzach do K.s.h. można spotkać się z poglądem, że wierzyciel powinien być zaspokojony, gdy wierzytelność jest wymagalna, chyba że zgodzi się na zabezpieczenie. Natomiast w razie, gdy wierzytelność jest sporna bądź nie nadszedł termin jej wymagalności, powinno dojść do zabezpieczenia, które jest realne i odpowiada swą wartością przybliżonej wartości wierzytelności. Przy tym obowiązek ustanowienia zabezpieczenia nie dotyczy wierzyciela, którego wierzytelność jest już dostatecznie zabezpieczona.

Gdy spółki nie stać na pełne zaspokojenie bądź zabezpieczenie wierzycieli, trzeba będzie odstąpić od obniżenia. Wierzycieli, którzy sprzeciwu nie zgłosili, uważa się za zgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego (art. 264 K.s.h.).

Wskazane czynności składają się na tzw. postępowanie konwokacyjne, którego celem jest ochrona interesów wierzycieli spółki. Nie ma potrzeby wdrażać tego postępowania jedynie w sytuacji, gdy pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat dokonanych na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości (art. 264 § 2 K.s.h.).

Zgłoszenie do KRS

Obniżenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego. Wniosek o ujawnienie zmian w rejestrze przedsiębiorców KRS należy złożyć po zakończeniu postępowania konwokacyjnego, nie później jednak niż w terminie 6 miesięcy od dnia podjęcia uchwały w sprawie zmiany umowy spółki. Te 6 miesięcy to termin na zgłoszenie w trybie tradycyjnym zmiany umowy spółki z o.o. (art. 256 § 3 i art. 169 K.s.h.).

Wniosek można jeszcze przygotować na papierowych drukach (tj. KRS-Z3 z załącznikiem/-ami KRS-ZE). Do nich należy dołączyć:

• uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego,
   
• dowody należytego wezwania wierzycieli,
   
• oświadczenie wszystkich członków zarządu stwierdzające, że wierzyciele, którzy zgłosili sprzeciw w wymaganym terminie, zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni,
   
• tekst jednolity umowy spółki,
   
• zaktualizowaną listę wspólników uwzględniającą wpływ obniżenia kapitału zakładowego na liczbę i wartość nominalną udziałów posiadanych przez wspólników (por. art. 188 § 3 K.s.h.),
   
• dowód wpłaty opłat na łączną kwotę 350 zł (250 zł tytułem opłaty sądowej i 100 zł za ogłoszenie wpisu do KRS w MSiG).

Do wniosku nie załącza się dokumentów wymienionych w pkt 2 i 3 w sytuacji, gdy nie było przeprowadzane postępowanie konwokacyjne na podstawie art. 264 § 2 K.s.h.

Obniżenie kapitału zakładowego stanie się skuteczne z dniem wpisu do KRS.

Zarząd musi też pamiętać, że dopiero po wpisie w KRS można dysponować kwotami uwolnionymi na skutek obniżenia kapitału zakładowego. Po zarejestrowaniu zmian w KRS na zarządzie będzie ciążyć obowiązek zaktualizowania księgi udziałów.

Jeśli obniżenie kapitału zakładowego powiązane jest ze zmianami w gronie wspólników, wówczas ważne jest czy mają one wpływ na ustalenie beneficjentów rzeczywistych spółki. Jeśli tak, wówczas zarząd ma 7 dni od dnia wpisu obniżenia do KRS na zgłoszenie zmian do CRBR. Więcej o zasadach zgłaszania zmian do CRBR pisaliśmy w GP nr 66 z 2020 r., na str. 17.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.)