PCC w spółce kapitałowej

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlega umowa spółki oraz jej zmiany. W spółce kapitałowej jako zmianę umowy spółki traktuje się podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty. Spółkom z udziałem publicznym spełniającym określone kryteria przysługuje zwolnienie od PCC. Od 1 lipca 2021 r. do grona spółek kapitałowych dołączyła prosta spółka akcyjna. Ona jednak nie musi rozliczać PCC.

Ogólne zasady

PCC podlegają umowy spółki oraz ich zmiany, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ustawa o PCC jako zmianę umowy spółki kapitałowej kwalifikuje tylko podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty (art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy o PCC). PCC rozliczają "polskie" spółki (zob. art. 1 ust. 5 pkt 2 ustawy o PCC).

Ustawa o PCC do spółek kapitałowych zalicza spółkę z o.o., akcyjną i europejską (art. 1a pkt 2 ustawy o PCC). Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt C-357/13, przesądził, że spółką kapitałową na potrzeby rozliczenia PCC jest także spółka komandytowo-akcyjna (por. interpretację ogólną Ministra Finansów z dnia 27 października 2015 r., nr PL-LM.831.22.2015). Do spółek kapitałowych na potrzeby PCC nie zalicza się prostej spółki akcyjnej (patrz ramka).

Podstawę opodatkowania przy zawarciu umowy spółki kapitałowej stanowi wartość kapitału zakładowego, a przy jej zmianie wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy albo odpowiednio kwota dopłat. Od podstawy opodatkowania odlicza się opłatę sądową za wpis do KRS i opłatę za ogłoszenie wpisu w MSiG, o ile dana zmiana wiąże się z uzyskaniem wpisu do KRS, ewentualnie także kwotę wynagrodzenia rejenta (z VAT) za sporządzenie aktu notarialnego obejmującego zmianę umowy spółki (art. 6 ust. 9 ustawy o PCC).

Nie zawsze jednak spółka będzie musiała rozliczyć się z PCC.

Wyłączenie od opodatkowania

Przy zawiązywaniu spółki, jak i na poczet podwyższenia kapitału zakładowego, mogą być wnoszone do spółki wkłady pieniężne i niepieniężne (aporty). W przypadku aportów wnoszonych do spółek kwalifikowanych na potrzeby PCC jako kapitałowe należy pamiętać o wyłączeniu od PCC i regulacjach unijnych.

Na podstawie art. 2 pkt 6 lit. c) ustawy o PCC wyłączone od PCC są umowy spółki i ich zmiany związane z wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:

przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części (ZCP),
udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów.

Aporty z VAT bez PCC

Spółki kapitałowe - podatnicy PCC, powołując się na regulacje unijne (a konkretnie klauzulę stand still), mogą uniknąć zapłaty PCC od aportu objętego opodatkowaniem VAT (czyli gdy z tytułu danej czynności jedna ze stron podlega opodatkowaniu podatkiem VAT lub jest z tego podatku zwolniona, por. wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2017 r., sygn. akt II FSK 3133/15). Organy podatkowe potwierdzają brak opodatkowania PCC zgodnie z tą klauzulą (por. np. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 19 maja 2021 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.72.2021.1.PB).

Klauzula ta nie znajduje zastosowania jednak w razie wnoszenia aportem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Tu istotne jest wspomniane wcześniej wyłączenie od PCC na podstawie art. 2 pkt 6 lit. c) ustawy o PCC. Przy tym dotyczy ono tylko sytuacji, gdy wnoszone jest przedsiębiorstwo (ewentualnie ZCP) innej spółki kapitałowej, a nie np. indywidualnego przedsiębiorcy.

Na zasadę stand still w celu uniknięcia PCC od aportów nie mogą powoływać się spółki osobowe (por. np. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 19 grudnia 2017 r., nr 0111-KDIB4.4014.329.2017.3.ASZ).

Zwolnienia od PCC

Zwolniona od PCC jest umowa spółki kapitałowej i jej zmiana związana z:

podwyższeniem kapitału zakładowego pokrytego z niezwróconych wspólnikom lub akcjonariuszom dopłat albo z niezwróconej pożyczki udzielonej spółce kapitałowej przez wspólnika lub akcjonariusza, które były uprzednio opodatkowane PCC lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska,
podwyższeniem kapitału zakładowego w części dotyczącej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową, pod warunkiem że podwyższenie kapitału zakładowego następuje w okresie 4 lat po jego obniżeniu (art. 9 pkt 11 lit. b i c ustawy o PCC).

Poza tym na mocy art. 9 pkt 11 lit. d) ustawy o PCC ze zwolnienia od PCC dotyczącego umowy spółki i jej zmiany korzystają spółki kapitałowe z udziałem publicznym, jeżeli przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków i w wyniku zawarcia umowy spółki Skarb Państwa (SP) lub jednostka samorządu terytorialnego (j.s.t.) obejmuje co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki SP lub j.s.t. posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce.

Dopłaty a PCC

Wspólnik(-cy) spółki z o.o., w tym także spółki z udziałem publicznym (np. gminy), może(-gą) być zobowiązany(-i) do wnoszenia dopłat (art. 177-178 K.s.h. - Dz. U. z 2020 r. poz. 1526). Wnoszenie dopłat, co do zasady, wymaga rozliczenia PCC. Wyjątkowo spółki z udziałem publicznym, które spełniają wskazane wcześniej kryteria z art. 9 pkt 11 lit. d) ustawy o PCC, mogą skorzystać ze zwolnienia od PCC uregulowanego w tym przepisie.

Obowiązek podatkowy w przypadku zarządzenia dopłat ciąży na spółce. Zobowiązana jest ona, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację PCC-3, obliczyć i wpłacić podatek. Wyjątek stanowią czynności cywilnoprawne dokonywane w formie aktu notarialnego. Notariusz musi wówczas zająć się rozliczeniem PCC. Uchwała wspólnika(-ów) w sprawie dopłat nie wymaga zachowania szczególnej formy. Wystarczy, aby została zaprotokołowana zgodnie z art. 248 § 1 K.s.h., wtedy spółka musi sama wywiązać się z obowiązku rozliczenia PCC. Ma na to 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (tu: od chwili podjęcia przez wspólników uchwały w sprawie nałożenia dopłat na wspólników). Podstawę opodatkowania stanowi kwota dopłat bez żadnych odliczeń.

Prosta spółka akcyjna bez PCC

Prosta spółka akcyjna (PSA) jest spółką kapitałową, niepubliczną. Przepisy przewidują możliwość jej założenia od 1 lipca 2021 r.

Ustawa o PCC została zmodyfikowana z tym dniem tylko w kwestii zwolnienia od PCC w zakresie sprzedaży i zamiany walut wirtualnych. Natomiast modyfikacje nie dotknęły zasad opodatkowania umowy spółki i jej zmiany. PSA nie jest wymieniona wśród spółek kapitałowych, które objęte są PCC. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 19 lutego 2020 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.306.2019.1.MM, podkreślił, że jest to związane z tym, że w świetle regulacji unijnych naszego ustawodawcę obowiązuje zakaz dotyczący wprowadzania opodatkowania nowego typu spółki, a także zmian zasad opodatkowania obowiązujących w dniu 1 stycznia 2006 r. - w tym objęcia podatkiem nowego typu kapitału w spółce kapitałowej. Dlatego też zawarcie umowy PSA, jak również podjęcie uchwały o emisji nowych akcji nie będzie podlegać opodatkowaniu PCC, ponieważ PSA nie jest objęta regulacją ustawy o PCC.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 815 ze zm.)