Pracownik w radzie nadzorczej

Nie ma ogólnego zakazu, aby pracownik spółki kapitałowej piastował w niej funkcję członka rady nadzorczej. Istnieją co do tego jednak istotne ograniczenia. Ponadto pracownikowi będącemu członkiem rady przysługują dodatkowe uprawnienia związane z uczestnictwem w tym organie.

Powołanie do składu rady

Za powołaniem do rady nadzorczej osób spośród grona pracowników spółki przemawia przede wszystkim to, że osoby te znają firmę i dobrze orientują się w jej problemach. Wadą tego rozwiązania jest to, że na pracownika będącego członkiem rady mogą wywierać naciski członkowie zarządu. W efekcie nadzór nad działaniami zarządu może być iluzoryczny. Okoliczności te powinny być brane pod uwagę przez podmiot uprawniony do wyboru członków rady, którym najczęściej jest organ właścicielski spółki (zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie).

Zbieżność stosunku pracy i piastowania funkcji w radzie często następuje już po powołaniu w skład rady, kiedy to z członkiem tego organu jest zawierana umowa o pracę mająca stanowić podstawę jego wynagradzania. Ponadto powstanie takiej złożonej relacji niekiedy wymusza ustawa. W niektórych spółkach pracownicy mają przywilej wyznaczania spośród siebie kilku osób do pełnienia funkcji w radzie. Dotyczy to w szczególności niektórych spółek komunalnych.

Kto nie może zostać powołany?

W myśl art. 214 i 387 Kodeksu spółek handlowych członkiem rady nadzorczej nie może być m.in. zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat oraz inne osoby, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi. Najwięcej problemów sprawia ustalenie czy pracownika można uznać za osobę bezpośrednio podlegającą członkowi (członkom) zarządu. O tym, czy osoba taka pozostaje w bezpośredniej podległości mogą decydować choćby zakres czynności pracownika, regulamin organizacyjny spółki, ale również faktyczne relacje, jakie występują między pracownikiem a członkami zarządu. W praktyce problemy te nie zawsze można rozstrzygnąć.

Warto przy tym zauważyć, że zakaz wynikający z art. 214 i 387 K.s.h. jest rozszerzony w odniesieniu do członków rad nadzorczych spółek komunalnych reprezentujących jednostki samorządu terytorialnego oraz członków rad nadzorczych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa reprezentujących Skarb Państwa. Osoby te nie mogą pozostawać w stosunku pracy ze spółką ani świadczyć pracy lub usług na jej rzecz na podstawie innego tytułu prawnego. Dotyczy to również wykonywania zatrudnienia na stanowiskach, które nie podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi. Wynika to z art. 10a ust. 5 ustawy o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2011 r. nr 45, poz. 236) oraz art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. nr 171, poz. 1397 ze zm.).

Nie każdy pracownik spółki może zostać powołany w skład rady nadzorczej.

Uprawnienia pracownika - nadzorcy

Złożona relacja występująca między spółką a osobą, która jednocześnie jest jej pracownikiem i członkiem organu nadzoru, wymusza przyznanie takiej osobie dodatkowych uprawnień. Dzięki temu chroni się nie tylko pracownika, ale również interes spółki, poprzez zagwarantowanie członkowi rady niezależności przy wykonywaniu przez niego zadań związanych z piastowaniem funkcji w radzie.

Dodatkowe wynagrodzenie

Art. 392 § 1 K.s.h. przewiduje, że członkom rady nadzorczej spółki akcyjnej może zostać przyznane wynagrodzenie. Mowa tu o wynagrodzeniu odrębnym od wynagrodzenia ze stosunku pracy. Jest to szczególne wynagrodzenie ze stosunku prawnego łączącego członka rady ze spółką. Jeśli więc członek jest zatrudniony na stanowisku niepowiązanym ze sprawowanym mandatem, to istnieje podstawa do przyznania członkowi dodatkowego wynagrodzenia. Wysokość tego wynagrodzenia musi być określona w statucie spółki lub uchwale walnego zgromadzenia. Nie może być określona uchwałą rady czy zarządu.

Wydatki

Członkom rady nadzorczej spółki akcyjnej przysługuje również zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady. Wynika to wprost z art. 392 § 3 K.s.h. Przepis ten może być analogicznie stosowany w odniesieniu do spółek z o.o. Jeśli umowa o pracę z członkiem rady nadzorczej przemilcza kwestię ponoszonych przez niego wydatków związanych z uczestnictwem w pracach rady, to należy przyjąć, że zastosowanie znajdzie w tej sytuacji art. 742 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). Przepis ten przewiduje, że dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia (np. koszty dojazdu, rozmów telefonicznych).

Ochrona przed wypowiedzeniem

W niektórych spółkach powstałych w wyniku restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych i komunalnych pracownicy będący członkami rady nadzorczej korzystają ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy. Ochrona ta przysługuje m.in. pracownikowi spółki powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego, będącemu członkiem jej rady nadzorczej. Osobie tej spółka nie może, w okresie trwania kadencji rady ani w okresie roku po zakończeniu kadencji, wypowiedzieć stosunku pracy, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 52 Kodeksu pracy. W tym czasie spółka nie może również zmienić na niekorzyść pracownika warunków pracy lub płacy (art. 18 ust. 6 ustawy o gospodarce komunalnej).

Zwolnienie od pracy

Pracownikowi będącemu członkiem rady nadzorczej działającej u zatrudniającego go pracodawcy przysługuje zwolnienie od pracy na czas niezbędny do uczestnictwa w posiedzeniach rady. Wynika to z § 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. z 1996 r. nr 60, poz. 281 ze zm.). O konieczności uczestnictwa pracownik powinien powiadomić pracodawcę. Za czas zwolnienia od pracy pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie (§ 16 rozporządzenia). Oznacza to, że jego uposażenie powinno zostać odpowiednio pomniejszone.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)