Sposób na likwidację spółki z o.o.

Likwidacja to ogół czynności prawnych i faktycznych, które następują po rozwiązaniu spółki. W tym okresie spółka istnieje nadal, choć jedynie w celu ukończenia bieżących spraw, zbywania majątku i zaspokajania zobowiązań. Procedura likwidacji spółki z o.o. trwa co najmniej 6 miesięcy.

Najczęściej spotykaną przyczyną rozwiązania spółki z o.o. spośród wymienionych w art. 270 Kodeksu spółek handlowych jest podjęcie uchwały przez wspólników zaprotokołowanej przez notariusza. Uchwała powinna być powzięta większością 2/3 głosów, a gdy jest podejmowana z uwagi na powstanie straty przewyższającej sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, to do jej powzięcia wystarczy bezwzględna większość głosów (chyba że - w obu przypadkach - umowa spółki stanowi co innego).

Innymi przyczynami rozwiązania spółki, a tym samym otwarcia likwidacji, są również przyczyny przewidziane w umowie spółki, a także ogłoszenie upadłości spółki czy wydanie orzeczenia w tej sprawie przez sąd.

Wpis do KRS

Otwarcie likwidacji podlega zgłoszeniu do rejestru przedsiębiorców KRS. Zgłoszenie powinno obejmować: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie zmiany w tym zakresie, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki.

Likwidatorami spółki są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej. Natomiast gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów.

Wniosek do KRS należy sporządzić na formularzu KRS-Z61 wraz z załącznikami KRS-ZR (likwidatorzy), KRS-ZK (wykreślenie członków zarządu) i ewentualnie KRS-ZL (wykreślenie prokurenta/-tów). W KRS-Z61 trzeba podać m.in. datę uchwały (orzeczenia sądu) o rozwiązaniu spółki i nowe brzmienie firmy spółki, tj. wzbogacone o dodatek "w likwidacji". Do wniosku należy dołączyć protokół ze zgromadzenia wspólników obejmujący uchwałę o rozwiązaniu spółki (ewentualnie orzeczenie sądu o rozwiązaniu spółki), oświadczenia likwidatorów - innych niż powołani przez sąd - o wyrażeniu zgody na pełnienie funkcji (chyba że to oni lub ustanowiony przez nich pełnomocnik składają wniosek do KRS), adresy zamieszkania likwidatorów oraz dowód uiszczenia opłat w łącznej kwocie 350 zł (250 zł sądowa i 100 zł za ogłoszenie w MSiG). Wniosek powinien być złożony w terminie 7 dni od zdarzenia powodującego otwarcie likwidacji (np. podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki). Po dokonaniu wpisu do KRS nowe dane podstawowe (m.in. nowa firma spółki) zostaną automatycznie ujawnione w krajowej ewidencji podatników (CRP KEP) oraz w rejestrze REGON.

Prawo i zarazem obowiązek dokonania zgłoszenia do KRS otwarcia likwidacji ma każdy likwidator.

Ogłoszenie i bilans otwarcia

Pierwszym krokiem po złożeniu wniosku do KRS, jaki powinni wykonać likwidatorzy, jest ogłoszenie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji w MSiG. W ogłoszeniu należy również wezwać wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie 3 miesięcy od dnia publikacji (art. 279 K.s.h. - Dz. U. z 2017 r. poz. 1577). Ogłoszenie w MSiG można złożyć w jednym z punktów przyjmowania ogłoszeń w sądach rejonowych lub drogą elektroniczną (http://pdi.ms.gov.pl). Koszt ogłoszenia jest zależny od jego objętości. Za każdy znak 0,70 zł, nie mniej jednak niż 60 zł.

W drugiej kolejności, stosownie do art. 281 K.s.h., likwidatorzy powinni sporządzić bilans otwarcia likwidacji. Należy do niego przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej. Likwidatorzy powinni przygotować sprawozdanie finansowe na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych (art. 45 ust. 1 ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2017 r. poz. 2342 ze zm.). Otwarcie likwidacji oznacza bowiem konieczność zamknięcia ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający dzień postawienia spółki w stan likwidacji (art. 12 ust. 2 pkt 6 ustawy o rachunkowości). Zamknięcie ksiąg powinno nastąpić nie później niż w terminie 3 miesięcy od podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki.

Konieczne będzie także przeprowadzenie inwentaryzacji składników aktywów i pasywów na dzień poprzedzający postawienie spółki w stan likwidacji (art. 26 ust. 4 ustawy o rachunkowości) oraz dokonanie wyceny składników majątku, czyli aktywów, i utworzenie rezerwy na przewidywane koszty związane z likwidacją zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 29 ustawy o rachunkowości. Na dzień rozpoczęcia likwidacji otwiera się księgi rachunkowe (art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości). Powinno to nastąpić w terminie 15 dni od rozpoczęcia likwidacji.

Bilans otwarcia będzie musiał być przedłożony przez likwidatorów zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia.

Spieniężenie majątku

Bezpośrednio po rozwiązaniu spółki likwidatorzy mogą rozpocząć tzw. czynności likwidacyjne. Z art. 282 § 1 K.s.h. wynika, że likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą wszczynać tylko wówczas, gdy jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku. Spółka powinna wypełnić zobowiązania wobec wierzycieli, którzy się zgłosili. Z kolei sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego. W praktyce więc likwidatorzy muszą spieniężyć majątek spółki (w tym należności spółki, które są nieściągalne albo jeszcze niewymagalne, i zaspokoić zobowiązania spółki.

Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów (art. 286 K.s.h.). Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku.

Wykreślenie z KRS

Po zakończeniu czynności likwidacyjnych likwidatorzy muszą przygotować sprawozdanie likwidacyjne. Należy je sporządzić na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli i po zakończeniu likwidacji. Sprawozdanie powinno być ogłoszone w siedzibie spółki i przedłożone zgromadzeniu wspólników celem zatwierdzenia. Odpis sprawozdania likwidacyjnego likwidatorzy powinni przekazać do urzędu skarbowego (art. 290 K.s.h.).

Sprawozdanie oraz uchwała o jego zatwierdzeniu są załącznikami do wniosku o wykreślenie spółki z KRS. Wniosek należy sporządzić na urzędowym formularzu KRS X2. Trzeba do niego dołączyć dowód uiszczenia opłat w kwocie 400 zł (300 zł opłata sądowa i 100 zł za ogłoszenie w MSiG). Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy mogą złożyć wniosek do KRS bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie.

Spółka straci byt prawny po uprawomocnieniu się postanowienia o wykreśleniu jej z KRS.

Upadłość w trakcie likwidacji

Otwarcie likwidacji i wykonywanie czynności likwidacyjnych nie wyłącza złożenia wobec spółki wniosku o ogłoszenie upadłości lub wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego (ewentualnie wniosku o zatwierdzenie układu). Takie sytuacje mogą mieć miejsce, gdy spółce zagraża niewypłacalność albo staje się niewypłacalna w toku przeprowadzania czynności likwidacyjnych. Choć w toku likwidacji spółka nie powinna, co do zasady, zaciągać nowych zobowiązań, to nie można wykluczyć sytuacji, w której dojdzie do ujawnienia zobowiązań, które spółce nie były znane (np. o charakterze odszkodowawczym). Przejście z likwidacji w upadłość albo restrukturyzację oznacza, że wierzyciele będą zaspokajani zgodnie z przepisami odpowiednio Prawa upadłościowego albo Prawa restrukturyzacyjnego.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużników, którzy stali się niewypłacalni. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dodatkowo dłużnik taki jak spółka kapitałowa jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Pojęcie niewypłacalności szczegółowo reguluje art. 11 Prawa upadłościowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344).

Ogłoszenie upadłości, zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r., doprowadza do likwidacji majątku dłużnika. Syndyk ustala wierzycieli dłużnika, a ponadto spienięża jego majątek starając się w pierwszej kolejności zbyć przedsiębiorstwo jako całość. Uzyskane środki następnie są dzielone pomiędzy wierzycieli. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu. Oznacza to, że wszelkie czynności powiązane z masą upadłości za spółkę będzie wykonywał syndyk. Członkowie zarządu spółki zachowują swoje funkcje, ale w praktyce tracą wpływ na losy spółki.

W przypadku zakończenia postępowania upadłościowego (tj. po całkowitym podziale funduszów masy upadłości) spółka zostaje rozwiązana z chwilą wykreślenia z rejestru. Wniosek o wykreślenie składa syndyk. Natomiast spółka nie ulegnie rozwiązaniu, gdy postępowanie upadłościowe zostało zakończone w wyniku zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości lub zatwierdzenia układu albo gdy postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone (art. 289 K.s.h.).

Odpowiedzialność likwidatora za zobowiązania spółki z o.o.

Z chwilą otwarcia spółki prawo do reprezentowania i prowadzenia spraw spółki z o.o. mają likwidatorzy. Prawo to przysługuje im w granicach ich kompetencji określonych w art. 282 K.s.h., tj. w zakresie czynności likwidacyjnych. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej (art. 276 § 1 K.s.h.). Natomiast gdy o rozwiązaniu orzekł sąd, to ustanowienie likwidatorów może nastąpić również na mocy orzeczenia sądu. Jeśli z umowy spółki nie wynika nic innego, likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwały wspólników. Likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać (art. 276 § 2 K.s.h.). Mandat likwidatora może również wygasnąć na skutek złożenia rezygnacji.

Likwidatorzy, co do zasady, mogą tak jak członkowie zarządu, subsydiarnie odpowiadać za zobowiązania i zaległości publicznoprawne spółki z o.o. Po zmianach wprowadzonych z dniem 1 stycznia 2016 r. do K.s.h. oraz Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.) za długi cywilnoprawne oraz publicznoprawne nie ponoszą odpowiedzialności jedynie likwidatorzy ustanowieni przez sąd. Obowiązujący od tej daty art. 299¹ K.s.h. przewiduje, że do likwidatorów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, przepis art. 299 K.s.h. stosuje się odpowiednio. Zasada ta w odniesieniu do zobowiązań powstałych przed 2016 r. wywodzona była ze stanowiska orzecznictwa (uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 28 stycznia 2010 r., sygn. akt III CZP 91/09).

Również od 1 stycznia 2016 r. do Ordynacji podatkowej wprowadzono regulację przewidującą, że likwidatorzy spółki, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, odpowiadają za zaległości podatkowe spółki powstałe w czasie likwidacji (art. 116b § 1 O.p.). Chodzi tu o odpowiedzialność na zasadach właściwych dla członków zarządu (art. 116 i 116b § 3 O.p.), która ma zastosowanie zarówno do zaległości podatkowych, jak i składkowych. Więcej wątpliwości, niż w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych, budzi kwestia dopuszczalności pociągnięcia likwidatorów za zaległości publicznoprawne przypadające za okres pełnienia funkcji przed 2016 r. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt II UK 494/15, stwierdził, że: "członek zarządu spółki z o.o., która nie opłacała należnych składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne, ustanowiony likwidatorem niewypłacalnej spółki (art. 276 § 1 K.s.h.) odpowiada za zaległości składkowe powstałe przed i po otwarciu procesu jej likwidacji na podstawie art. 116 § 1 O.p. w związku z art. 31 u.s.u.s. nawet wtedy, gdyby zrzekł się lub został odwołany z członkostwa w zarządzie w związku z uzyskaniem statusu likwidatora spółki". Jest to pogląd odmienny od wyrażonego przez SN stanowiska w uchwale z dnia 11 lutego 2014 r., sygn. akt I UZP 3/13, dotyczącej likwidatora spółdzielni odpowiadającego za zaległości składkowe na podstawie art. 116a Ordynacji podatkowej.

Istniejąca rozbieżność w orzecznictwie może stanowić podstawę do podjęcia przez SN uchwały w powiększonym składzie osobowym, która rozstrzygnie wątpliwości dotyczące zasad odpowiedzialności likwidatorów za zaległości publicznoprawne przypadające przed 2016 r.