Żona członka zarządu nie odpowiada za długi spółki

Członek zarządu spółki z o.o. może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za zobowiązania cywilnoprawne spółki oraz za jej zaległości podatkowe i składkowe. Wierzyciel cywilnoprawny dochodzący należności nie może jednak prowadzić egzekucji z majątku należącego do małżonka członka zarządu. Może natomiast doprowadzić do przymusowego zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej.

Objęcie funkcji w zarządzie spółki z o.o. dla wielu osób wiąże się z obawą związaną co do własnej sytuacji majątkowej w razie popadnięcia przez spółkę w długi. Taka obawa jest uzasadniona wobec samych członków zarządu. Ponoszą oni bowiem solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko niej okaże się bezskuteczna (art. 299 § 1 K.s.h.). Regulacje pełniące analogiczną funkcję w odniesieniu do zaległości podatkowych i składkowych, tyle że dotyczące członków zarządów obu typów spółek kapitałowych, można również znaleźć w art. 116 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.).

Członkowie zarządów spółek z o.o. i akcyjnych mogą odpowiadać wobec wierzycieli również na podstawie art. 21 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe. Przepis ten przewiduje, że osoby obowiązane do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia lub nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że we właściwym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Majątek małżonków

Pociągnięcie członka zarządu do odpowiedzialności za zobowiązania cywilnoprawne spółki nie wywiera bezpośredniego skutku prawnego dla jego małżonka, w tym również małżonka, z którym pozostaje w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

Wierzyciel cywilnoprawny dysponujący tytułem wykonawczym przeciwko członkowi zarządu może prowadzić egzekucję z jego majątku osobistego, a także z wybranych składników wspólnego majątku małżeńskiego. Chodzi tu o pobrane przez dłużnika wynagrodzenia za pracę lub dochody uzyskane z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej, a także z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (art. 776¹ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego - Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).

Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko członkowi zarządu nie będzie uprawniał do skierowania egzekucji do innych składników majątku wspólnego, a w szczególności do składników zgromadzonych w trakcie trwania małżeństwa (np. mieszkania własnościowego).

Wierzyciel nie może uzyskać tytułu wykonawczego przeciwko żonie/mężowi członka zarządu.

Zaznaczyć trzeba, że inne zasady obowiązują w przypadku prowadzenia egzekucji zaległości podatkowych/składkowych na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej. Zgodnie bowiem z art. 109 § 1 w zw. z art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność z całego majątku obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Zaspokojenie długów nie z majątku wspólnego

Wierzyciel cywilnoprawny spółki nie ma podstaw do pociągnięcia do odpowiedzialności na podstawie art. 299 K.s.h. albo art. 21 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe małżonka członka zarządu.

Wierzyciel nie może nawet uzyskać tytułu, który pozwoliłby na prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego małżonków. Art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2017 r. poz. 682) dopuszcza możliwość zaspokojenia zobowiązania jednego z małżonków z majątku wspólnego, ale pod warunkiem, że zobowiązanie to powstało z czynności prawnej dokonanej za zgodą drugiego małżonka. Tych warunków nie spełniają zobowiązania wynikające z art. 299 K.s.h. albo art. 21 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe. W obu przypadkach są to zobowiązania o charakterze odszkodowawczym, a nie umownym. Nie można więc tu w ogóle rozważać, czy małżonek zarządcy "wyraził zgodę" na powstanie zobowiązań spółki, za które odpowiada na podstawie wymienionych przepisów.

Przymusowa rozdzielność majątkowa

Majątek wspólny małżonków nie jest jednak bastionem nie do zdobycia dla wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym tylko przeciwko jednemu z nich.

Wierzyciel może w procesie wytoczonym przeciwko małżonkom domagać się przymusowego zniesienia wspólności majątkowej. W toku procesu powinien uprawdopodobnić, że zaspokojenie jego wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków (art. 52 § 1a K.r.o.). Po ustanowieniu rozdzielności wierzyciel będzie mógł zająć prawo dłużnika do działu majątku wspólnego (art. 912 K.p.c.) lub prowadzić egzekucję z udziałów wspólnika w poszczególnych składnikach tego majątku.

Dla wierzyciela jeszcze lepszym narzędziem może okazać się ogłoszenie upadłości wobec dłużnika. Dotyczy to jednak tylko członka zarządu, który indywidualnie prowadzi działalność gospodarczą albo zaprzestał prowadzenia tej działalności, lecz nie upłynął jeszcze rok od zamieszczenia o tym informacji w CEIDG. Na skutek ogłoszenia upadłości między małżonkami powstanie rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, ich majątek wspólny wejdzie do masy upadłości, a jego podział będzie niedopuszczalny. Dzięki temu wierzyciele uczestniczący w postępowaniu upadłościowym będą mogli uzyskać zaspokojenie z majątku wspólnego. Natomiast małżonek upadłego będzie mógł dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi.

Należy przy tym dodać, że wierzyciel nie może złożyć wniosku o ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej swego dłużnika. Taki wniosek może złożyć tylko sam dłużnik.

Opisane scenariusze w praktyce nie są łatwe w realizacji i sprawdzają się tylko w ściśle określonych warunkach. Stwarzają ponadto szansę na zaspokojenie tylko z udziału w majątku wspólnym, a nie z majątku osobistego małżonka.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577)

Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 2171 ze zm.)