Wypłata zysku w spółce jawnej

Zasady przekazywania zysku wspólnikom może regulować umowa spółki. Może ona powtarzać regulacje kodeksowe bądź wprowadzać odmienne od nich rozwiązania. Rozliczając zysk uwzględnić należy pobrane zaliczki z tego tytułu. Natomiast w kwestii przekazania zysku w formie niepieniężnej od 1 stycznia 2015 r. wprowadzone zostały nowe regulacje do ustawy o pdof i o pdop.

Kodeksowe reguły

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu (art. 51 § 1 K.s.h.). Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jeżeli jednak wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika (art. 52 K.s.h.). Udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu (art. 50 § 1 K.s.h.).

Powyższe regulacje mają zastosowanie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 37 K.s.h.).

Spółki z księgami rachunkowymi

W przypadku spółek jawnych, które prowadzą pełną księgowość, pamiętać należy, że podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek niezobowiązanych do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający (art. 53 ust. 4 ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.). W razie spółek, które muszą swoje sprawozdanie poddać badaniu, konieczne jest także, aby zatwierdzenie sprawozdania finansowego poprzedzone było wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku, jest nieważny z mocy prawa (art. 53 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

Przy tym jednak SN w wyroku z dnia 3 lipca 2008 r., sygn. akt IV CSK 101/08, wskazał, że objęcie spółki jawnej podlegającej przepisom ustawy o rachunkowości obowiązkiem zatwierdzenia sprawozdania finansowego nie później niż 6 miesięcy od końca roku obrotowego oznacza, że jest to czas niezbędny, w którym w normalnym trybie spółka powinna spełnić świadczenie, gdyby wspólnik zgłosił żądanie wypłaty zysku w najwcześniej możliwym terminie, czyli z końcem roku obrotowego (art. 52 § 1 K.s.h.). Z upływem tego czasu należałoby łączyć wymagalność roszczenia wspólnika i rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia tego roszczenia.

Rozliczenie pobranych zaliczek

W praktyce wspólnicy decydują się na częstsze wypłaty zysku niż raz do roku. Mowa jest tu o wypłacie zaliczek z tytułu zysku bądź na poczet przyszłych zysków. Mogą być one wypłacane zgodnie z umową spółki bądź na podstawie jednomyślnych ustaleń wspólników. SN w wyroku z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt III CSK 290/08, stwierdził, że dopuszczalne jest pobieranie przez wspólników określonych kwot z tego tytułu bez uchwały, a jedynie za zgodą wszystkich wspólników. Na takich samych warunkach dopuszczalne jest także pobieranie przez wspólników zaliczek na poczet przyszłego zysku.

Gdy w spółce jawnej były pobierane zaliczki, wówczas należy je uwzględnić przy rozdzielaniu zysku.

SN w przywołanym wyroku z 2009 r. wyjaśnił też, że w razie nieosiągnięcia zysku wspólnik, który za zgodą wszystkich pozostałych wspólników pobrał kwotowe zaliczki na poczet udziału w zysku, nie ma obowiązku zwracać do kasy spółki jakiejkolwiek kwoty tytułem rozliczenia tej zaliczki. Rozliczenie zaliczki następuje w kolejnym okresie obrachunkowym, w którym spółka osiągnie zysk.

Zysk nie tylko w pieniądzu

Przekazanie zysku wspólnikom, co do zasady, odbywa się poprzez wypłatę (przelew) środków pieniężnych. Jednak, jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 marca 2014 r., sygn. akt I ACa 1302/13, forma zadośćuczynienia przez spółkę ciążącym na niej względem wspólników obowiązkom z tytułu wypłaty zysku jest w istocie dowolna. Musi ona każdorazowo przybrać postać faktycznego, realnego przysporzenia na rzecz wspólnika jako wierzyciela spółki. Nie ma zatem żadnych przeszkód, aby rozliczenie zysku nastąpiło w naturze.

Wypłata w naturze

Jeżeli spółka rozważa wypłatę zysku w formie rzeczowej (nieruchomości, samochodu itd.), wspomnieć należy o zmianie przepisów ustaw podatkowych. W tym roku nie ma już wątpliwości, że przy wypłacie zysku w formie niepieniężnej w spółce jawnej powstanie przychód podatkowy.

Do końca 2014 r. skutki podatkowe takiej wypłaty były różnie interpretowane (por. np. interpretację indywidualną Dyrektora IS w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 r., nr IBPBI/1/415-77/14/ESZ, i wyrok NSA z dnia 21 maja 2014 r., sygn. akt II FSK 835/12).

Od 1 stycznia 2015 r. do art. 14 ustawy o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) dodane zostały nowe ustępy 2e i 2f. Zgodnie z art. 14 ust. 2e ustawy o pdof, w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości lub w części zobowiązanie, w tym z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), przychodem takiego podatnika jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia. Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego. Przepis art. 19 ustawy o pdof stosuje się odpowiednio. Przepis ten stosuje się odpowiednio w przypadku wykonania świadczenia niepieniężnego przez spółkę niebędącą osobą prawną.

Podobne regulacje zawiera art. 14a ust. 1 i ust. 2 ustawy o pdop (Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).

Gdy brak jest wspólnej decyzji

Trzeba też podkreślić, że w świetle art. 52 § 2 K.s.h., prawo do podziału i wypłaty zysku powstaje z mocy prawa i przysługuje bez względu na to, czy wspólnicy podejmą uchwałę w tym zakresie. Uczestnik spółki ma roszczenie o wypłatę zysku, o ile został wypracowany i nie przekazano go na inne cele. Roszczenie to ulega przedawnieniu po trzech latach. Może być ono dochodzone tylko wobec spółki, a nie wobec pozostałych wspólników (por. wyrok SN z dnia 23 października 2008 r., sygn. akt V CSK 172/08).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)