PCC od aportu indywidualnej działalności do spółki jawnej

Indywidualny przedsiębiorca będzie zakładał spółkę jawną z żoną i ojcem. Następnie wniesie do spółki jawnej swoje przedsiębiorstwo w całości. Czy od takiego aportu należy rozliczyć PCC?

TAK. Przedsiębiorstwo może stanowić przedmiot aportu do spółki jawnej. Taki aport może być wniesiony zarówno na etapie zawiązywania spółki, jak i później w trakcie jej istnienia. Na gruncie PCC taka czynność jest opodatkowana odpowiednio jako umowa spółki albo jej zmiana. Modyfikacja umowy spółki podlega PCC, o ile powoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania PCC, z zastrzeżeniem niedotyczącym omawianych okoliczności (art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o PCC - Dz. U. z 2024 r. poz. 295).

Aport przedsiębiorstwa do spółki osobowej (tu: jawnej) nie jest wyłączony od PCC na podstawie art. 2 pkt 4 ani art. 2 pkt 6 lit. c) ustawy o PCC.

PCC od umowy spółki czy jej zmiany należy wyliczyć według stawki 0,5%. Podstawę opodatkowania PCC w przypadku zawarcia umowy spółki stanowi wartość wkładów do spółki osobowej, a w przypadku zmiany umowy spółki wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej. Określając podstawę opodatkowania przy umowie spółki i jej zmianach, ustawodawca nie odwołał się do wartości rynkowej. Dlatego podstawę opodatkowania przy umowie spółki/jej zmianie stanowi wartość wkładu(-ów) zadeklarowana przez wspólników w umowie spółki (aneksie do niej). Stanowisko to jest podzielane przez organy podatkowe. Nie ma zatem przeszkód na gruncie PCC, by wartość wkładu wspólnika wskazana w umowie spółki była niższa niż jego wartość rynkowa czy księgowa (por. np. interpretację indywidualną z dnia 23 listopada 2022 r., nr 0111-KDIB.2-2.4014.246.2022.1.MZ).

Od podstawy opodatkowania należy odliczyć kwotę wynagrodzenia wraz z VAT, pobraną przez notariusza za sporządzenie aktu notarialnego dotyczącego umowy spółki czy jej zmiany, i koszty rejestracji zmian w KRS. Odliczeniu nie podlega kwota wynagrodzenia notariusza, gdy czynność jest dokonywana w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (por. art. 75¹ K.c.).

Obowiązek podatkowy przy umowie spółki jawnej ciąży na tej spółce (art. 4 pkt 9 i art. 5 ustawy o PCC). Gdy czynność zostanie dokonana w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, wówczas spółka sama musi pamiętać o rozliczeniu PCC. To na niej spoczywa obowiązek obliczenia i wpłacenia podatku oraz złożenia deklaracji PCC-3 (druk dostępny w programie DRUKI Gofin). Z powinności tych trzeba wywiązać się, bez wezwania organu podatkowego, w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Wyjątek od tej zasady przy umowie spółki i jej zmianach dotyczy jedynie czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego. W takiej sytuacji płatnikami PCC są notariusze.

W przypadku nowo zakładanej spółki jawnej należy wskazać, że powstanie ona dopiero z chwilą wpisu do KRS. Jednak z rozliczeniem PCC nie należy czekać do daty rejestracji w KRS. Podatek trzeba, bez wezwania organu podatkowego, obliczyć i wpłacić w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy spółki (por. wyrok NSA z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt II FSK 2136/15). Co istotne, ustawa o PCC zawiera regulację uprawniającą do żądania zwrotu zapłaconego PCC, gdy spółka nie zostanie zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców (art. 11 ust. 1 pkt 3a ustawy o PCC). Problem stanowi natomiast określenie, kiedy należy złożyć deklarację PCC. Można rozważyć tu dwa rozwiązania. Po pierwsze, złożyć deklarację w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy spółki i załączyć oświadczenie dotyczące braku wpisu spółki do KRS i w związku z tym braku NIP. W tym momencie spółka w świetle prawa jeszcze nie istnieje. Po drugie, można poczekać ze złożeniem deklaracji, aż spółka zostanie wpisana do KRS i uzyska NIP. Składając deklarację po terminie, warto dołączyć wyjaśnienie przyczyn postępowania spółki, powołując się na wskazane wcześniej wątpliwości jako zawiadomienie stanowiące tzw. czynny żal (art. 16 K.k.s. - Dz. U. z 2024 r. poz. 628 ze zm.).