Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej na podstawie porozumienia

Jestem wspólnikiem czteroosobowej spółki jawnej. Jeden ze wspólników chce opuścić spółkę ze skutkiem na koniec tego roku obrotowego. Umowa spółki milczy w tej kwestii. Czy jest to dopuszczalne?

Przepisy K.s.h. dopuszczają możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej. Przy tym muszą być spełnione określone warunki. Na mocy art. 61 K.s.h., jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony (lub na czas życia wspólnika), jej uczestnik może wypowiedzieć umowę spółki na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wypowiedzenie umowy spółki jawnej przez wspólnika stanowi powód rozwiązania spółki. Jednakże pomimo wypowiedzenia może ona trwać nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami (co najmniej dwoma), jeżeli umowa spółki tak przewiduje lub pozostali wspólnicy tak postanowią (art. 58 § 1 pkt 5 i art. 64 K.s.h.).

Przepisy K.s.h. nie przewidują ewentualności wypowiedzenia udziału ze skutkiem natychmiastowym z ważnych powodów, tak jak to ma miejsce w przypadku spółki cywilnej.

Jednym z rozwiązań, aby wspólnik mógł szybko wystąpić ze spółki, może być m.in. wprowadzenie do umowy spółki postanowienia dotyczącego krótkiego terminu wypowiedzenia, np. 1 miesiąc, z którego następnie mógłby skorzystać wspólnik. W umowie spółki można też ustalić sposób liczenia biegu terminu wypowiedzenia. Wprowadzenie krótszego terminu wypowiedzenia niż wynika to z art. 61 K.s.h. nie budzi wątpliwości na gruncie przepisów K.s.h. Taką możliwość potwierdza brzmienie art. 62 § 2 zd. 2 K.s.h. Zgodnie z nim, jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może skorzystać z terminu umownego. Poza tym umowa spółki może regulować zasady wypłaty udziału kapitałowego występującego wspólnika.

Wspólnicy mogą też rozważyć inny sposób na szybkie pomniejszenie grona wspólników. Według dominującego stanowiska opuszczenie spółki jawnej jest możliwe na podstawie porozumienia wspólników w drodze zmiany umowy spółki. Stanowisko przeciwne swego czasu prezentował Sąd Okręgowy w Łodzi (por. postanowienia z dnia 3 czerwca 2016 r., sygn. akt XIII Ga 1120/15, z dnia 10 października 2017 r., sygn. akt XIII Ga 639/17). Spółki, których sprawy rozpatrywał ten Sąd, spotkały się z odmową wpisu do KRS zmian składu wspólników. SO w Łodzi zmienił jednak swoją linię orzeczniczą. W postanowieniu z dnia 17 grudnia 2019 r., sygn. akt XIII Ga 840/19, SO w Łodzi podzielił prezentowany w doktrynie pogląd, że możliwość umownego wypowiedzenia udziału przez wspólnika za zgodą pozostałych wspólników, choć niewyrażona wprost w przepisach K.s.h., jest dopuszczalna zgodnie z zasadą swobody umów na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego w związku z art. 2 K.s.h. Sąd podkreślił, że ustawowe sposoby zmiany składu wspólników koncentrują się na trybach, w których współpraca i zgodna wola wspólników nie jest wymagana. Wskazuje to na ochronę pozycji poszczególnych wspólników, którzy choćby w drodze wypowiedzenia umowy spółki mogą ją opuścić bez zgody, a nawet za wyraźnym sprzeciwem pozostałych wspólników. Natomiast w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki (tu: jawnej) za porozumieniem, dochodzi do świadomego kompromisu wszystkich wspólników, a ponieważ jest to rozwiązanie akceptowane przez zainteresowane strony, to brak jest podstawy prawnej do nierespektowania tej woli.

W razie dalszego prowadzenia spółki w pomniejszonym gronie pojawia się kwestia przeprowadzenia rozliczeń z byłym wspólnikiem. Kodeksowe reguły postępowania w tej kwestii reguluje art. 65 K.s.h. Co istotne, inne zasady rozliczeń mogą wynikać z umowy spółki (por. wyrok SN z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 264/16). Poza tym powszechny jest pogląd, że podstawą do określenia wysokości udziału kapitałowego wspólnika występującego ze spółki, zasad i terminów wypłaty (w tym np. określenia ilości i wysokości rat), może być zgodne porozumienie wspólników z osobą ustępującą.