Szybkie zakończenie działalności handlowej spółki osobowej

Gdy wspólnicy chcą zgodnie rozwiązać spółkę osobową, mogą podjąć jednomyślną uchwałę w tej sprawie. W spółce jawnej, partnerskiej i komandytowej postępowanie likwidacyjne uregulowane w przepisach K.s.h. nie jest obowiązkowe. Dzięki temu możliwe jest sprawne wykreślenie spółki z KRS. Wystarczy określić, co się stanie z majątkiem i zobowiązaniami spółki, a także zadbać o zakończenie wszelkich spraw spółki przed złożeniem wniosku o jej wykreślenie z KRS.

Likwidacja albo inne rozwiązanie

Podstawą rozwiązania spółki jawnej, partnerskiej czy komandytowej może być m.in. wola jej uczestników wyrażona w jednomyślnej uchwale (art. 58 § 1 pkt 2, art. 98 § 1 pkt 2, art. 103 K.s.h.). Uchwała taka stanowi powód rozwiązania spółki. W razie jej podjęcia należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia jej działalności. Stanowi tak art. 67 K.s.h. Dotyczy on bezpośrednio spółki jawnej, jednak regulację tę odpowiednio mogą stosować także spółki partnerskie i komandytowe (art. 89 i art. 103 K.s.h.). W przypadku spółki komandytowej możliwość taką potwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 maja 2016 r., sygn. akt II CSK 573/15. SN wskazał, że spółka komandytowa może być rozwiązana i wykreślona z KRS bez formalnej likwidacji regulowanej przepisami K.s.h., które zabezpieczają interesy wierzycieli. O innym sposobie zakończenia działalności spółki komandytowej decydują bowiem jej wspólnicy (por. art. 67 K.s.h.).

Decyzja o rezygnacji z postępowania likwidacyjnego powoduje, że nie mają zastosowania przepisy K.s.h. jego dotyczące. Pozwala to uniknąć wielu formalności, dzięki temu zamykanie spółki jest tańsze i może trwać krócej (patrz ramka).

Kiedy uzgodnić?

Alternatywny sposób zakończenia działalności spółki może być uzgodniony zarówno przed, jak i po zajściu przyczyny rozwiązania spółki (art. 58 K.s.h.). Przepisy K.s.h. nie wymagają, aby kwestie te były uzgodnione w umowie spółki. Poza tym nie określają momentu, jaki jest właściwy na podjęcie takiej decyzji. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. akt I CSK 552/18, potwierdził, że od postępowania likwidacyjnego wspólnicy mogą odstąpić nie tylko przed, lecz także po powstaniu przyczyn rozwiązania spółki (arg. ex art. 67 § 2 K.s.h.), w tym po podjęciu uchwały o rozwiązaniu spółki w drodze likwidacji (art. 58 § 1 pkt 2 K.s.h.).

Uzgodnienie wspólników o rezygnacji z postępowania likwidacyjnego może przybrać postać jednomyślnej uchwały. Rozpatrując możliwość rezygnacji z postępowania likwidacyjnego, należy uwzględnić treść umowy spółki. W przypadku np. gdy przewiduje, że w razie zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki przeprowadza się likwidację, trzeba wprowadzić najpierw do niej stosowne zmiany z zachowaniem wymogów formalnych dla tej czynności. Przy tym zmiana postanowień umowy spółki nie wymaga wpisu do KRS, a zatem wprowadzenie zmian można połączyć z wdrożeniem innego sposobu zakończenia działalności spółki.

Inny sposób zakończenia działalności

Wspólnicy powinni ustalić, jakie czynności zastępujące procedurę likwidacji spółki zostaną podjęte. Ustalenia co do sposobu ich przeprowadzenia nie powinny jednak godzić w interesy wierzycieli spółki. Tego rodzaju porozumienie ma charakter wewnętrzny (pomiędzy wspólnikami, nie modyfikuje zasad ich odpowiedzialności za zobowiązania) i nie jest wiążące dla wierzycieli spółki (chyba że np. dojdzie do przejęcia długu - zob. art. 519 K.c. - Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.). Tak uznał SN w wyroku z dnia 9 lutego 2018 r., sygn. akt I CSK 241/17.

Wspólnicy, określając w swoim porozumieniu sposób zastąpienia likwidacji, mogą ustalić np., że:

jeden ze wspólników przejmie przedsiębiorstwo spółki w celu indywidualnego prowadzenia, a pozostałym zostaną spłacone ich udziały, wspólnik przyjmujący majątek może zobowiązać się wobec pozostałych wspólników, że spłaci wierzycieli (art. 392 K.c.),
zobowiążą się do spłaty wierzycieli, a pozostałym majątkiem spółki podzielą się w naturze, bez jego upłynniania,
przedsiębiorstwo spółki zostanie sprzedane osobie spoza niej, a z uzyskanych środków zostaną zaspokojeni wierzyciele i dojdzie do rozliczenia pomiędzy wspólnikami.

Czynności związane z przeniesieniem własności majątku spółki na wspólnika (osobę trzecią) powinny być kwalifikowane jako odpowiednie czynności prawne (np. umowa sprzedaży, darowizny, zlecenie sprzedaży majątku spółki), z konsekwencjami przewidzianymi przez prawo cywilne co do wymaganej formy tych czynności (por. postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn. akt IV CSK 473/10).

O czym warto pamiętać?

Wskazane jest, aby wspólnicy przed spisaniem swojego uzgodnienia uwzględnili także konsekwencje przyjętego przez siebie rozwiązania w świetle obowiązków związanych z rozliczeniem podatków. Dodać też należy, że art. 25e ustawy o KRS (Dz. U. z 2019 r. poz. 1500 ze zm.) przewiduje, iż w sytuacji, gdy po podmiocie wykreślonym z KRS pozostanie mienie, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, to Skarb Państwa nabywa to mienie nieodpłatnie z mocy prawa.

Realizując inny sposób zakończenia działalności spółki, należy pamiętać o obowiązkach związanych z archiwizacją dokumentów spółki. Mowa o tym w art. 84 § 3 K.s.h., art. 86 § 2 i art. 3 pkt 4 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.), a także art. 76 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351 ze zm.) - dotyczy sytuacji, gdy spółka prowadziła pełną księgowość.

Jeżeli spółka była pracodawcą, ma obowiązek przekazać dokumentację do dalszego przechowywania przez okres właściwy dla danego jej rodzaju. Nie dotyczy to przypadków związanych z przejściem zakładu pracy w rozumieniu art. 23¹ K.p. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.), tj. np. gdy przedsiębiorstwo spółki zostanie sprzedane.

Zrealizowanie innego trybu wygaszania bytu spółki spowoduje, że na wspólnikach będzie ciążył obowiązek złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. Rozwiązanie spółki nastąpi z chwilą wykreślenia jej z KRS.

Odformalizowane i łatwiejsze zakończenie działalności spółki

W ramach uproszczonej "likwidacji" nie mają zastosowania w szczególności następujące przepisy:

-	art. 74 § 1 K.s.h. (dotyczący zgłoszenia otwarcia likwidacji do KRS), dlatego też uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki połączona z decyzją o rezygnacji z postępowania likwidacyjnego nie wymaga składania wniosku do KRS informującego o tym zdarzeniu; dla spółek z pełną księgowością taka uchwała nie wiąże się z dodatkowymi obowiązkami sprawozdawczymi, w szczególności spółka nie zamyka ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający podjęcie takiej uchwały; spółka będzie miała obowiązek zamknąć księgi rachunkowe na dzień zakończenia działalności jednostki;
-	art. 74 § 4 K.s.h. (traktujący o firmie, tj. nazwie, spółki z obowiązkowym dodatkiem "w likwidacji"), przez to spółka posługuje się swoją dotychczasową firmą bez modyfikacji;
-	art. 70-71, art. 75 i art. 79 K.s.h. (dotyczące reprezentacji spółki przez likwidatorów i wygaśnięcia prokury), dlatego też spółka jest reprezentowana przez wspólników bez zmian; nie dochodzi do wygaśnięcia prokury;
-	art. 82-83 K.s.h. (mające na celu ochronę wierzycieli); dzięki temu wykreślenie spółki jest możliwe bez wcześniejszej spłaty wierzycieli.