Czy spółka jawna jest lepsza od spółki cywilnej?

Spółka jawna i cywilna to spółki osobowe. Mają wiele cech wspólnych i to w kwestiach zasadniczych. Jednak główna różnica jest taka, że na gruncie prawa cywilnego tylko spółka jawna ma podmiotowość prawną. Natomiast spółka cywilna w sferze cywilnej jest tylko umową łączącą wspólników. W praktyce niekiedy może być to dla nich kłopotliwe.

Najpopularniejsza spółka

Spółka cywilna od lat cieszy się niesłabnącą popularnością. Spółka ta nie podlega wpisowi do KRS ani do CEIDG. Nie przysługuje jej status przedsiębiorcy. Nadawany jest jej jednak numer REGON i NIP. Na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jako przedsiębiorców traktuje się wspólników. Każdy uczestnik spółki cywilnej będący osobą fizyczną musi mieć wpis w CEIDG.

Największym minusem spółki cywilnej jest to, że na gruncie prawa cywilnego nie jest podmiotem prawa, ale wyłącznie umową - stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników. W obrocie gospodarczym zdolność do zaciągania zobowiązań czy nabywania praw mają wspólnicy, a nie spółka. Majątek zgromadzony w ramach spółki nie należy do niej, lecz stanowi wspólny majątek wspólników (art. 863 K.c.).

Brak podmiotowości to problem

Rozwiązanie problemów prawnych dotyczących spółki cywilnej budzi więcej kontrowersji niż w przypadku spółki jawnej. Doskonale pokazuje to kwestia rozliczenia podatku od nieruchomości, w przypadku gdy w skład wspólnego majątku wspólników wchodzi np. prawo własności nieruchomości. Rozbieżności interpretacyjne budzi to, czy podatnikami omawianego podatku są wspólnicy (wyrok WSA w Warszawie z dnia 29 września 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 273/11), czy spółka cywilna (wyrok WSA w Gdańsku z dnia 19 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 1014/10).

To, czy za podatników uznaje się spółkę cywilną, czy wspólników ma znaczenie m.in. w kwestii zasad, według jakich należy rozliczać się z tego podatku. W celu uniknięcia kłopotów wspólnicy powinni upewnić się w urzędzie gminy/miasta, na jakich regułach mają rozliczać podatek.

Wspólny rachunek wspólników

Dla prowadzenia działalności w ramach spółki cywilnej niezbędne jest także korzystanie z rachunku bankowego. Jest to wspólny rachunek wspólników, a nie spółki. Zasady prowadzenia spraw i reprezentacji spółki nie są skuteczne w odniesieniu do środków zgromadzonych na tym koncie. Dlatego też, jeżeli umowa zawarta z bankiem nie stanowi inaczej, każdy ze wspólników może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku oraz w każdym czasie może wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.

Wspólne środki zagrożone

Problemy finansowe jednego ze wspólników mogą skończyć się zajęciem rachunku bankowego wykorzystywanego w ramach działalności spółki cywilnej. Jest to bowiem wspólny rachunek wspólników. Kodeks cywilny co prawda chroni wspólny majątek wspólników w czasie trwania spółki przed działaniami wspólników i wierzycieli (art. 863). Powyższa ochrona nie jest jednak bezwzględna. Wspólnicy spółki cywilnej mogą spotkać się z zajęciem ich wspólnego rachunku bankowego w związku z długami osobistymi jednego z nich. Odpowiednie regulacje w tej kwestii zawiera ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz K.p.c. Co istotne, SN w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. akt I CSK 662/11, wskazał, że nie ma uzasadnionych podstaw, aby przeszkody do zajęcia wierzytelności z rachunku wspólnego prowadzonego dla wspólników spółki cywilnej, spośród których tylko jeden jest zobowiązanym, upatrywać w art. 863 § 3 i art. 870 K.c. Przepisy te - w razie powołania się na przewidziane w nich okoliczności przez wspólników niebędących dłużnikami (zobowiązanymi) - mogą mieć wpływ na zakres zaspokojenia się wierzyciela z zajętej wierzytelności z rachunku wspólnego. Mogą oni bowiem w określonym terminie żądać wyłączenia zajętej wierzytelności spod egzekucji (art. 38 i 44 ustawy, zob. także art. 842 K.p.c.).

Sprzedaż alkoholu

Kolejny przykład niedoskonałości spółki cywilnej ma miejsce w sytuacji, gdy działalność ma być związana ze sprzedażą napojów alkoholowych. Sprzedaż taka może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Stanowi tak art. 18 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 ze zm.). Zezwolenie to wygasa w przypadkach określonych w art. 18 ust. 12 ustawy. Jedna z okoliczności dotyczy wyłącznie spółki cywilnej. Mianowicie zezwolenie wygaśnie m.in. w razie zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej.

Alternatywą spółka jawna?

W przeciwieństwie do spółki cywilnej, spółka jawna jest odrębnym podmiotem prawa. Spółka ta prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (art. 8 § 1 K.s.h.). Stanowi ona jednostkę organizacyjną wyposażoną we własny majątek, na który składa się wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia (art. 28 K.s.h.). Spółka ta ma status podatnika podatku od nieruchomości, gdy jest np. właścicielem nieruchomości. Rachunek bankowy jest jej rachunkiem, a nie wspólników.

Spółce jawnej przysługuje status przedsiębiorcy. Powstaje ona z chwilą wpisu w rejestrze przedsiębiorców (art. 251 § 1 K.s.h.). Dzięki figurowaniu w nim spółka ta może być postrzegana jako bardziej wiarygodna. W KRS ujawnia się szereg informacji dotyczących spółki, m.in. dane wspólników czy sposób reprezentacji. Opłaty dotyczące uzyskania wpisu w KRS wynoszą 600 zł, a za zgłaszanie zmiany danych spółki w rejestrze zapłacić trzeba 500 zł.

Atutem spółki jawnej są także zasady odpowiedzialności za długi (niepublicznoprawne). W przypadku spółki jawnej, w przeciwieństwie do cywilnej, solidarną odpowiedzialność wspólników wyprzedza zasada subsydiarności. Oznacza to, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Która spółka lepsza?

Zatem to spółka jawna ma więcej do zaoferowania przyszłym wspólnikom, choć wady spółki cywilnej w wielu przypadkach w praktyce mogą nie stanowić większego problemu. Ważne jest, by przy wyborze formy prowadzenia działalności gospodarczej wspólnicy kierowali się indywidualnymi potrzebami, mając świadomość prawnej konstrukcji danej spółki. Przy tym jednak żadna forma wspólnej działalności nie zastąpi właściwego wyboru osób (kompetentnych, uczciwych), z którymi wspólny biznes ma być prowadzony.

Cechy wspólne spółki cywilnej i jawnej

spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego; każdy ze wspólników płaci podatek dochodowy od dochodów osiągniętych ze spółki
wspólnicy tych spółek są płatnikami składek na własne ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, natomiast spółka jest płatnikiem składek za pracowników i inne osoby zatrudnione w spółce
spółka ma obowiązek prowadzić księgi rachunkowe jedynie powyżej określonych przychodów - art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości
wspólnik spółki cywilnej, jak i jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe/składkowe spółki (zob. art. 115 Ordynacji podatkowej)

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030)