Warunki wypowiedzenia umowy spółki jawnej

Umowa spółki jawnej zawarta na czas nieoznaczony może zostać wypowiedziana. Skuteczność wypowiedzenia zależy od jego prawidłowego doręczenia oraz od zachowania terminu do złożenia oświadczenia w tej sprawie.

Umowa spółki jawnej może być wypowiedziana tylko, gdy zawarto ją na czas nieoznaczony lub ewentualnie na czas życia wspólnika. Wynika to z art. 61 § 1 i 2 Kodeksu spółek handlowych. Umowa spółki zawarta na czas nieoznaczony nie może wyłączać uprawnienia do jej wypowiedzenia. Nie może również ograniczać jego wykonania w sposób faktycznie uniemożliwiający wystąpienie ze spółki.

Forma i doręczenie

Oświadczenie o wypowiedzeniu powinno być złożone pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Należy je przygotować na piśmie, chyba że umowa spółki zastrzega dla niego formę szczególną. Wypowiedzenie jest dokonane z chwilą, gdy doszło do tych osób w taki sposób, że mogły one zapoznać się z jego treścią (art. 61 Kodeksu cywilnego). Jeżeli adresatów jest dwóch lub więcej, to za datę złożenia wypowiedzenia przyjmuje się dzień, w którym dotarło ono do ostatniego z nich. Celem uniknięcia wątpliwości wspólnik składający wypowiedzenie powinien zadbać o zebranie dowodów potwierdzających doręczenie oświadczenia w tym przedmiocie (np. wysłać wypowiedzenie listami poleconymi za potwierdzeniem odbioru).

Wypowiedzenie umowy spółki jawnej jest jednostronną czynnością prawną. Dla jej skuteczności nie jest wymagana zgoda czy inna forma akceptacji ze strony pozostałych wspólników. W wypowiedzeniu nie trzeba podawać powodów jego złożenia.

Termin

Wypowiedzenie powinno być dokonane na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Jeśli rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym, dla zachowania tego terminu wystarczające jest dokonanie doręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu najpóźniej 30 czerwca.

Umowa spółki może skracać termin wypowiedzenia, np. do trzech miesięcy. Może również przewidywać inny sposób jego liczenia. W szczególności możliwe jest określenie, że skutek wypowiedzenia nastąpi po upływie określonego czasu od dnia doręczenia, a nie z końcem roku obrotowego.

Przepisy K.s.h. regulujące ustrój spółki jawnej nie przewidują możliwości natychmiastowego wypowiedzenia umowy spółki "z ważnych powodów" na podobieństwo art. 869 § 2 K.c. ustanawiającego taką możliwość w przypadku spółki cywilnej. Wspólnik spółki jawnej może natomiast wystąpić do sądu z powództwem o rozwiązanie spółki opartym o art. 63 § 1 K.s.h.

Przekroczenie terminu

W praktyce wspólnicy często stają przed problemem ustalenia skutków spóźnionego wypowiedzenia umowy spółki. Będzie tak np. gdy oświadczenie o wypowiedzeniu zostało wysłane jeszcze w czerwcu, ale dotarło do adresata już w lipcu. Takie wypowiedzenie byłoby złożone po terminie wynikającym z art. 61 K.s.h. (przy założeniu, że rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym).

Uchybienie terminu do wypowiedzenia umowy powoduje bezskuteczność tej czynności. Nie stanowi zatem zdarzenia rozwiązującego umowę spółki. Ponadto nie wywołuje skutku wypowiedzenia na koniec kolejnego roku obrotowego. Żeby wywołać ten skutek, wspólnik musiałby ponowić tę czynność zachowując tym razem stosowny termin.

Koniec czy nowy początek?

Wypowiedzenie umowy spółki jawnej może stanowić zdarzenie powodujące rozwiązanie spółki (art. 58 pkt 5 K.s.h.). Może, choć nie musi, gdyż jak wynika z art. 64 § 1 K.s.h., pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Decyzję w sprawie dalszego trwania spółki pozostali wspólnicy powinni podjąć przed upływem terminu wypowiedzenia (art. 64 § 2 K.s.h.). Wspólne stanowisko może być wyrażone w dowolnej formie. Jednak ze względu na potrzebę ujawnienia zmiany składu osobowego w KRS, czynność ta powinna być dokonana co najmniej w formie pisemnej.

Jeśli pozostali wspólnicy nie porozumieją się co do dalszego trwania spółki, to wspólnik, który wypowiedział umowę spółki, może domagać się przeprowadzenia likwidacji.

Powyższe nie dotyczy spółki dwuosobowej. W takim przypadku złożenie wypowiedzenia umowy zawsze będzie prowadzić do rozwiązania spółki.

Pieniądze dla ustępującego wspólnika

Podejmując decyzję o dalszym funkcjonowaniu przedsięwzięcia, pozostali wspólnicy powinni brać pod uwagę konieczność dokonania rozliczenia ze wspólnikiem ustępującym ze spółki.

Wspólnicy pozostający w spółce mają obowiązek rozliczenia się ze wspólnikiem z niej występującym (art. 65 K.s.h.). W takiej sytuacji wartość udziału kapitałowego wspólnika oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Udział kapitałowy jest wypłacany w pieniądzu, natomiast rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze.

Rozliczenie może mieć też inny charakter. Mianowicie, jeśli udział kapitałowy wspólnika występującego wykazuje przy rozliczeniu wartość ujemną, to jest on zobowiązany wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Dodatkowo wspólnik występujący uczestniczy w zysku lub stracie ze spraw jeszcze niezakończonych. Spraw tych jednak nie może prowadzić. Jedynie może domagać się wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego.

Jeśli wypowiedziano umowę spółki dwuosobowej, to wspólnicy rozliczają się wzajemnie w ramach likwidacji, chyba że w uchwale przyjęli inny sposób zakończenia działalności spółki.

Warto dodać, że jeżeli po stronie jednego ze wspólników zaistnieje powód rozwiązania spółki, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem na opisanych wcześniej zasadach (art. 66 K.s.h.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1578 ze zm.)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)