Obrona przed połączeniem spółek

Łączenie spółek kapitałowych ma na celu restrukturyzację przedsiębiorców. Może być jednak wykorzystywane również do innych celów, w szczególności do przeniesienia majątku spółki przejmowanej na przejmującą lub do zmarginalizowania pozycji wspólników mniejszościowych. Wspólnicy lub akcjonariusze, których interesom zagraża połączenie, mogą bronić się poprzez zaskarżenie uchwał łączeniowych.

Z dniem połączenia, którym jest dzień wpisu do KRS, wspólnicy spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki stają się wspólnikami spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej. To samo dotyczy akcjonariuszy, do których odnoszą się wszystkie poniższe uwagi przedstawione co do wspólników spółki z o.o.

Nowa pozycja wspólnika w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej może być zupełnie inna. Dotyczy to nie tylko liczby udziałów, ale również posiadania praw przyznanych osobiście czy ewentualnego sprawowania mandatu w jednym z organów spółki.

Głos przeciw połączeniu

Mniejszościowi udziałowcy mogą dysponować liczbą głosów wystarczającą do zablokowania uchwały łączeniowej. Do jej podjęcia art. 506 § 1 K.s.h. wymaga co najmniej większość 3/4 głosów reprezentujących przynajmniej połowę kapitału zakładowego. W efekcie, jeśli wspólnicy sprzeciwiający się połączeniu, w choćby jednej z łączących się spółek dysponują więcej niż 1/4 udziałów w kapitale zakładowym, to mogą skutecznie zablokować całą transformację. Umowa (statut) spółki może przewidywać surowsze (łatwiejsze do zablokowania przez mniejszościowych wspólników) warunki powzięcia uchwały w sprawie połączenia.

Jeśli natomiast oponenci transformacji nie dysponują ilością głosów niezbędną do jej zablokowania, to uchwały zostaną podjęte i zarząd będzie mógł przejść do fazy rejestracji połączenia.

Zaskarżenie uchwały

Wspólnik głosujący przeciwko uchwale, którego sprzeciw został zaprotokołowany, może zaskarżyć uchwałę łączeniową. To samo dotyczy innych podmiotów legitymowanych do zaskarżenia. Regulacje dotyczące zaskarżania uchwały łączeniowej zawarte są w art. 509 K.s.h.

Powództwo (zarówno o stwierdzenie nieważności uchwały, jak i o jej uchylenie) powinno być wytoczone w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały. Podstawą powództwa nie może być wyłącznie kwestia stosunku wymiany udziałów lub akcji, która jest określona w planie połączenia, a następnie jest badana przez biegłego rewidenta. Dotyczy to również sytuacji, gdy wspólnik uważa, że majątek jego spółki jest niedoszacowany lub że przeszacowany jest majątek pozostałych łączących się spółek.

W pozostałym zakresie do powództwa o stwierdzenie nieważności lub uchylenie uchwały stosuje się ogólne przepisy regulujące tę materię w odniesieniu do każdego z dwóch rodzajów spółek kapitałowych.

Zawieszenie postępowania rejestrowego

Ostatnia uwaga odnosi się również do kwestii zawieszenia postępowania rejestrowego. Zaskarżenie uchwały nie wstrzymuje bowiem tego postępowania. Sąd rejestrowy może jednakże zawiesić postępowanie po przeprowadzeniu rozprawy. To ogólna reguła wynikająca z art. 249 § 2 i art. 423 § 1 K.s.h. Niezależnie od tego w pozwie można domagać się udzielenia zabezpieczenia roszczenia poprzez zawieszenie postępowania rejestrowego (tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 lipca 2010 r., sygn. akt III CZP 49/10). Atutem tego rozwiązania jest to, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest rozpatrywany niezwłocznie i w tym przypadku na posiedzeniu niejawnym.

Póki postępowanie rejestrowe będzie zawieszone, póty samo połączenie będzie zablokowane.

6 miesięcy na uchylenie uchwały

Dla skarżącego uchwałę kwestia uzyskania zawieszenia postępowania rejestrowego powinna mieć charakter nadrzędny. W orzecznictwie SN (wyrok z dnia 7 grudnia 2012 r., sygn. akt II CSK 77/12) przyjęto, że uchwała o połączeniu spółek nie może zostać uchylona, gdy minie 6 miesięcy od wpisu połączenia do rejestru przedsiębiorców w KRS. Sąd przyjął, że po upływie tego okresu orzekanie o unieważnieniu lub uchyleniu uchwały połączeniowej nie jest możliwe, gdyż skutków połączenia nie można już usunąć. Jako posiłkowy argument SN wskazał, że przy wykładni przepisów regulujących procedurę łączenia spółek należy dać prymat ochronie interesu spółki przejmującej i interesu ogólnego, nad potrzebą ochrony praw akcjonariuszy (wspólników) łączących się spółek.

Ze strony pozwanej spółki nie trzeba żadnych szczególnych działań, aby proces o uchylenie czy stwierdzenie nieważności trwał dłużej niż 6 miesięcy, licząc od dnia połączenia (wpisu połączenia do rejestru). Dlatego też zawieszenie postępowania rejestrowego jest tak ważne.

Skutki bezzasadnego powództwa

W przypadku spółki akcyjnej Kodeks spółek handlowych wprost przewiduje w art. 423 § 2 możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia. W toku procesu o stwierdzenie nieważności uchwały albo o jej uchylenie pozwana spółka może wnosić o zasądzenie od powoda na jej rzecz kwoty do dziesięciokrotnej wysokości kosztów sądowych oraz wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego. Nie wyłącza to możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Brak jednak analogicznej regulacji dotyczącej spółki z o.o.

Odszkodowanie od zarządu

Zaskarżenie uchwały łączeniowej nie jest środkiem do wyprostowania uchybień powstałych na etapie menedżerskim procedury połączenia. Dotyczy to np. błędów w planie połączenia i w jego załącznikach, podania przez zarząd wadliwych danych biegłemu rewidentowi albo też popełnienia uchybień przez biegłego badającego plan.

Należy jednak pamiętać, że członkowie władz spółek uczestniczących w połączeniu ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec wspólników tych spółek za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy albo statutu spółki, chyba że nie ponoszą winy (art. 512 § 1 K.s.h.). Istnieje również możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej biegłego rewidenta przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 513 K.s.h.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030)