Nowy podział spółki przez wyodrębnienie a aport ZCP

Spółki kapitałowe, a także spółki komandytowo-akcyjne mogą skorzystać z możliwości przeprowadzenia podziału przez wyodrębnienie. Podział ten polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały bądź akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona. W świetle art. 528 § 1 K.s.h. w ramach procedury krajowej spółki te można podzielić na dwie albo więcej spółek kapitałowych lub spółek komandytowo-akcyjnych. Spółka osobowa inna niż spółka komandytowo-akcyjna nie podlega podziałowi (art. 528 § 2 K.s.h.). W uzasadnieniu do projektu nowelizacji, którą wprowadzono omawiane zmiany, zostało wskazane, że w odróżnieniu od podziału przez wydzielenie, w przypadku podziału przez wyodrębnienie wspólnicy spółki dzielonej nie będą stawać się wspólnikami spółki przejmującej. To spółka dzielona będzie stawać się wspólnikiem w zamian za przekazanie części majątku.

Przestrzeganie tej procedury wiąże się z korzyściami szczególnie w postaci sukcesji uniwersalnej (generalnej) praw i obowiązków cywilnoprawnych.

Dzień wyodrębnienia

Wyodrębnienie nowej spółki następuje w dniu jej wpisu do KRS i jest to dzień wyodrębnienia. Natomiast dniem wyodrębnienia w przypadku przeniesienia części majątku spółki dzielonej na spółkę istniejącą jest dzień wpisu do KRS podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub emisji przez spółkę przejmującą nowych akcji bez wartości nominalnej (art. 530 § 2 K.s.h.).

Plusy podziału przez wyodrębnienie

Skorzystanie z procedury podziału zgodnie z przepisami K.s.h. wiąże się z korzyściami w postaci w szczególności sukcesji uniwersalnej (generalnej) praw i obowiązków cywilnoprawnych. W świetle art. 531 § 1 K.s.h. spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem wyodrębnienia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału. Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną powstałą w związku z podziałem przechodzą z dniem wyodrębnienia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w związku z przydzielonymi jej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej (art. 531 § 2 K.s.h.; wyjątek od tej zasady dotyczy instytucji finansowej - por. art. 531 § 6 K.s.h.).

Spółka, która w toku postępowania o prawo objęte przeniesionym majątkiem nabyła w wyniku podziału przez wyodrębnienie część majątku spółki dzielonej, wstępuje do postępowania o to prawo w miejsce spółki dzielonej bez potrzeby uzyskania zgody strony przeciwnej. Ujawnienie w księgach wieczystych lub rejestrach przejścia na spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane praw ujawnionych w tych księgach lub rejestrach następuje na wniosek tych spółek.

Z kolei przepisy Ordynacji podatkowej potwierdzają, że spółka przejmująca albo spółka powstała w wyniku podziału wstępuje z dniem wyodrębnienia we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej lub spółki komandytowo-akcyjnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im w planie podziału składnikami majątku. Przy tym zasada ta ma zastosowanie, o ile majątek przejmowany na skutek podziału i majątek spółki dzielonej stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa (ZCP).

Zamiast podziału aport

Podział przez wyodrębnienie spółki kapitałowej czy komandytowo-akcyjnej może być korzystniejszą alternatywą dla zbycia (tj. w szczególności aportu czy sprzedaży) ZCP. Taki podział może wiązać się ze zredukowaniem obowiązków formalnych, których należy dopełnić np. przy aporcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Przepisy nie przewidują bowiem analogicznych rozwiązań, jak te wskazane w art. 531 K.s.h. Na gruncie prawa cywilnego w przypadku aportu, sprzedaży ZCP przenoszone są tylko aktywa (a nie pasywa). Przykładowo prawa z umów cywilnoprawnych zawartych z kontrahentami, co do zasady, przejdą automatycznie wraz z aportem, o ile w umowie nie zawarto zastrzeżenia, że do przejścia na inny podmiot praw wynikających z umowy jest wymagana zgoda kontrahenta. Natomiast przeniesienie zobowiązań z umów (czyli w uproszczeniu wynikających z umów długów przedsiębiorcy) wymaga zgody drugiej strony, co wiąże się z ryzykiem jej nieuzyskania.

Poza tym w przypadku aportu czy sprzedaży ZCP przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują sukcesji podatkowej przenoszonego majątku na wzór tej uregulowanej w art. 93c-93e Ordynacji podatkowej. Jednak na gruncie ustawy o VAT istnieje szczególne rozwiązanie, niezależne od unormowań zawartych w Ordynacji podatkowej, regulujące prawa i obowiązki następców prawnych. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 4 kwietnia 2023 r., nr 0114-KDIP1-1.4012.89.2023.1.AWY, wskazał, że norma wynikająca z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT stanowi lex specialis wobec rozwiązań zawartych w Ordynacji podatkowej. W konsekwencji podatnik, który nabył przedsiębiorstwo i nadal je prowadzi, może korzystać w zakresie podatku VAT z uprawnień służących zbywcy tego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, a zarazem przejmuje jego obowiązki. Mając to na uwadze, organ wskazał, że podatnik nabywający przedsiębiorstwo staje się następcą prawnym w podatku VAT zbywcy przedsiębiorstwa niezależnie od następstwa określonego przepisami Ordynacji podatkowej. Tym samym dochodzi do sukcesji podatkowej, w wyniku której nabywca przedsiębiorstwa jest beneficjentem czynności podatnika dokonującego zbycia. Więcej na ten temat pisaliśmy w GP nr 96 z 2023 r., na str. 6.

Podział spółki a odpowiedzialność za zobowiązania cywilnoprawne

Za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej spółka dzielona oraz pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez 3 lata od dnia ogłoszenia o podziale. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce (art. 546 § 1 K.s.h.).

Poza tym art. 546 § 2 K.s.h. reguluje uprawnienia wierzycieli spółki dzielonej oraz spółki przejmującej.

Dodatkowo w przypadku podziału spółki komandytowo-akcyjnej ustawodawca postanowił, że komplementariusze odpowiadają na dotychczasowych zasadach, subsydiarnie wobec wierzycieli spółki, solidarnie ze spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną, za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej powstałe przed dniem podziału/wydzielenia/wyodrębnienia, przez okres 3 lat, licząc od tego dnia. Jest to w dalszym ciągu odpowiedzialność subsydiarna na zasadach uregulowanych w art. 31 K.s.h. Wynika tak z art. 550²⁷ K.s.h. i regulacja ta przesądza, że podział spółki nie może być sposobem komplementariuszy na ucieczkę od odpowiedzialności.