Czy ogłaszać upadłość spółki z o.o.?

Na zarządzie spółki z o.o. i każdym z jej członków z osobna spoczywa ciężar złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy spółka stanie się niewypłacalna. Realia rynkowe powodują jednak, że spółki przez wiele miesięcy funkcjonują w stanie niewypłacalności, a ich zarządcy stawiają sobie tytułowe pytanie. A mają ku temu uzasadnione powody.

Sąd ogłaszając upadłość może ją orzec w dwóch możliwych postaciach. Po pierwsze, może być to upadłość z możliwością zawarcia układu, a po drugie, upadłość obejmująca likwidację majątku dłużnika. W pierwszym przypadku dłużnik może zachować swe przedsiębiorstwo pod warunkiem jednak, że porozumie się z wierzycielami i wykona zawarty z nimi układ. W drugim dochodzi do zamknięcia firmy i jej sprzedaży w całości lub w częściach. To drugie rozwiązanie dominuje i jego w praktyce obawiają się przedsiębiorcy. Skutki ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika dla spółki, wspólników i członków jej organów są bowiem daleko idące.

Upadłość likwidacyjna

Podstawowym skutkiem ogłoszenia upadłości likwidacyjnej jest utrata przez dłużnika prawa zarządu. Upadły traci również możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Wynika tak z art. 75 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

Utrata prawa zarządu w praktyce oznacza, że ster w spółce przejmuje syndyk. To on będzie decydował o wszystkich sprawach spółki, w tym o sprawach bieżącej działalności (o ile taka jest prowadzona), zatrudnieniu, usługach zewnętrznych itp. W gestii syndyka pozostają również wszystkie składniki masy upadłości, czyli majątek spółki. Nie dotyczy to jednak składników, które nie zostały ujęte w spisie inwentarza. Rozporządzanie nimi pozostaje w kompetencji upadłej spółki. Przedmioty te z reguły mają jednak znikomą wartość.

Działalność organów spółki

Zakres kompetencji syndyka jest na tyle szeroki, że w praktyce to on kieruje firmą upadłego. Zgodnie z art. 160 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk, zarządca oraz nadzorca sądowy dokonują czynności na rachunek upadłego, lecz w imieniu własnym. Podmioty te przy tym nie odpowiadają za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości. Zobowiązanie powstałe w toku postępowania upadłościowego w związku z działalnością syndyka obciążają zatem upadłego. Powinny być jednak na bieżąco zaspokajane z masy upadłości.

Ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na kształt organów spółki. Syndyk czy zarządca nie ma możliwości wpływania na skład zarządu czy rady nadzorczej. Organy te mogą normalnie funkcjonować, choć ze względu na utratę prawa zarządu przez spółkę niewiele jest spraw, którymi mogą się zajmować. Syndyk lub zarządca wykonuje obowiązki sprawozdawcze, jakie ciążyłyby na upadłym (art. 169 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze), w tym sporządza roczne sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności. Oznacza to, że sprawy te wyłączone są z kompetencji zarządu. Podobnie wykonuje wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach (art. 186 ustawy).

6 miesięcy, rok, 2 lata

Członkowie zarządów spółek z o.o. zwlekają z ogłoszeniem upadłości z jeszcze innych, bardziej prozaicznych powodów. Wynika to z tego, że szereg czynności dokonanych przez spółkę w różnych okresach przed dniem ogłoszenia upadłości nie korzysta z pełnej ochrony prawnej. Przykładowo art. 14 § 3 K.s.h. (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) przewiduje, że wierzytelność wspólnika z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej uważa się za jego wkład do spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki. Takiej wierzytelności wspólnik nie może więc zgłosić w ramach postępowania upadłościowego.

Ponadto art. 127 i kolejne ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze dają syndykowi możliwość wytaczania przeciwko osobom trzecim powództw o uznanie za bezskuteczne niektórych czynności spółki dokonanych nie dawniej niż odpowiednio rok albo 6 miesięcy przed dniem ogłoszenia upadłości. Dlatego też osoby decyzyjne w spółce zwlekają z ogłoszeniem upadłości tak długo, aby niektóre czynności spółki nie mogły być wzruszone przez syndyka.

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony w terminie dwóch tygodni od momentu, kiedy dłużnik stał się niewypłacalny. Projekt ustawy Prawo restrukturyzacyjne przewiduje wydłużenie tego terminu do miesiąca.

Co zmieni Prawo restrukturyzacyjne?

Sejm wciąż pracuje nad projektem ustawy Prawo restrukturyzacyjne, mocą której wszystkie postacie dotychczasowej upadłości z możliwością zawarcia układu zostaną zastąpione różnymi postaciami restrukturyzacji. Z kolei upadłość likwidacyjna będzie regulowana przepisami obecnej ustawy, której nazwa brzmieć będzie Prawo upadłościowe.

Zakres wprowadzanych zmian jest ogromny. Dotyczy przesłanek ogłoszenia upadłości, prowadzenia postępowania o ogłoszenie upadłości i właściwego postępowania upadłościowego. Jedną z najistotniejszych zmian jest zawężenie pojęcia kosztów postępowania do wydatków bezpośrednio związanych z prowadzeniem postępowania (a nie z prowadzeniem przedsiębiorstwa czy wypłatą odpraw). Powinno to radykalnie zmniejszyć ryzyko oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na ubóstwo masy. Druga istotna zmiana to możliwość przeprowadzenia tzw. przygotowanej likwidacji, która ma polegać na sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na warunkach określonych we wniosku dołączonym do wniosku o ogłoszenie upadłości. Umożliwi to szybkie zbycie działającego wciąż przedsiębiorstwa.

Z tych oraz innych dobrodziejstw wynikających z projektu będą mogli skorzystać dłużnicy, których wnioski o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej nie zostaną rozpoznane do dnia wejścia w życie ustawy. Kiedy to nastąpi? Według projektu 1 czerwca 2015 r., choć wydaje się więcej niż wątpliwe, że do tego czasu projekt przejdzie całą ścieżkę legislacyjną.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2015 r. poz. 233)